پژوهشگران: مدل‌سازی علمی احتمالا بر ارزیابی آمریکا از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی اثر گذاشته است
پژوهشگران در گفتگو با صدای آمریکا بینش جدیدی را در مورد کارهای علمی هسته‌ای در ایران دادند. به نظر می‌رسد این کارهای علمی بر تصمیم ایالات متحده برای بازنگری ارزیابی خود از برنامه هسته‌ای حکومت ایران اثر داشت. بازنگری تازه می‌گوید جمهوری اسلامی در موقعیت بهتری برای تسیلحاتی کردن برنامه هسته‌ای خود است.
یک ارزیابی طبقه بندی نشده که دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریکا در ماه ژوئیه به کنگره ارسال کرد، می گوید جمهوری اسلامی از سال ۲۰۲۰ فعالیت‌هایی را انجام داده است که در صورت تمایل به تولید بمب هسته‌ای، آن را در موقعیت بهتری برای انجام دادن آن قرار می‌دهد.
در حالی که این ارزیابی یک صفحه‌ای به جزئیات این فعالیت‌ها اشاره نمی‌کند، در گزارش‌هایی که در رسانه‌های آمریکایی وال استریت جورنال و آکسیوس در ماه‌های ژوئن، ژوئیه و اوت گذشته منتشر شد، به نقل از مقامات آمریکایی و اسرائیلی که نامشان فاش نشده، ابراز نگرانی شده است که حکومت ایران مشغول مدل‌سازی کامپیوتری و تحقیقات متالورژی است که در ساخت سلاح‌های هسته‌ای کاربرد دارد. در این گزارش‌ها به ماهیت تحقیق یا انگیزه جمهوری اسلامی از انجام این تحقیقات اشاره‌ای نشده است.
ارزیابی تازه دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریکا این موضع پیشین در گزارش سال ۲۰۲۳ به کنگره را که حکومت ایران «فعلاً فعالیت‌های اصلی ساخت تسلیحات هسته‌ای را که برای تولید یک دستگاه هسته‌ای قابل آزمایش ضروری است، انجام نمی‌دهد،» حذف کرد.
مایک ترنر رئیس کمیته اطلاعات مجلس نمایندگان آمریکا، روز یکشنبه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی‌بی‌اس، گزارش‌های خبری اخیر در مورد کار بالقوه مرتبط با تسلیحات هسته‌ای در ایران را برجسته کرد. او این گزارش‌ها را به‌عنوان «احتمال» این خواند که ایران می‌تواند تا پایان سال جاری میلادی خود را یک کشور دارای سلاح هسته‌ای اعلام کند.
جمهوری اسلامی مدتها است که اصرار دارد به دنبال سلاح هسته‌ای نیست. اما تازه‌ترین ارزیابی مدیر اطلاعات ملی آمریکا نشان می‌دهد که «افزایش قابل‌توجهی در بیانیه‌های عمومی ایران در مورد سلاح‌های هسته‌ای در سال جاری وجود داشته که نشان می‌دهد از شدت تابو بودن این موضوع کاسته می‌شود.»
نمایندگی دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد در نیویورک به درخواست ۱۳ اوت صدای آمریکا برای اظهار نظر در مورد ماهیت تحقیقات علمی در ایران که به نظر می‌رسد باعث تجدیدنظر در ارزیابی مدیر اطلاعات ملی آمریکا در مورد فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی شد، پاسخ نداد.
یکی از پژوهشگرانی که با صدای آمریکا صحبت کرد، فیزیکدان آمریکایی دیوید آلبرایت، گفت که دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریکا ممکن است ارزیابی خود را حداقل تا حدی بر اساس کار ایران در حوزه «مدل سازی کامپیوتری که در چارچوب تلاش‌های تحقیقاتی غیرنظامی» صورت گرفته و «به نفع برنامه تسلیحاتی هسته‌ای» است به روز کرده باشد.
آلبرایت، رئیس مؤسسه غیرانتفاعی علوم و امنیت بین‌المللی مستقر در واشنگتن، گفت که او در گزارش‌های علمی اخیر ایران اشاراتی به استفاده از نرم‌افزار و کدهای رایانه‌ای برای اجرای شبیه‌سازی‌هایی که در طراحی سلاح‌های هسته‌ای مفید هستند، یافته است.
این فیزیکدان که بارها در کنگره در مورد مطالعات خود در مورد برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای مخفی در سراسر جهان شهادت داده است، گفت که تیم او بیش از ۱۵۰ گزارش علمی ایرانی را که در سال‌های اخیر منتشر شده و از منابع باز به دست آمده، بررسی کرده است. او گفت برخی از این گزارش‌ها در سال جاری میلادی منتشر شده است.
به گفته آلبرات، «این کار مدل‌سازی شامل شبیه‌سازی‌های امواج ضربه‌ای است که از پرتاب‌کردن انفجاری تکه‌های فلزی بر روی فلز جامد دیگری تولید می‌شوند. این مدل‌سازی برای فهمیدن این که یک انفجار هسته‌ای چگونه صورت می‌گیرد ضروری است.»
او اضافه کرد، گزارش‌های علمی ایرانی شبیه‌سازی برخورد امواج ضربه‌ای به هسته یک سلاح هسته‌ای را توصیف نمی‌کنند. او تصریح کرد که «از خواندن اسناد مشخص نیست که نویسندگان روی کدهای سلاح هسته‌ای کار می‌کنند.»
آلبرایت گفت دانشمندان ایرانی که درگیر مدل‌سازی رایانه‌ای اخیر بوده‌اند احتمالا اهداف تسلیحاتی کار خود را به عنوان بخشی از یک الگوی رفتار فریبنده پنهان می‌کنند که او آن را در بررسی‌های گذشته خود از دو مجموعه از اسناد محرمانه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران نیز یافته است.
رئیس مؤسسه غیرانتفاعی علوم و امنیت بین‌المللی افزود، یک مجموعه از اسناد مربوط به سال ۲۰۰۶ بود که سال بعد توسط او و روزنامه تایمز لندن از منبعی ناشناس به دست آمد، و مجموعه دیگر را اسرائیل از بایگانی هسته‌ای جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۸ سرقت کرد و مقامات اسرائیلی آنها را در اختیارش گذاشتند.
دیوید آلبرایت با تشریح این دو مجموعه سند در کتاب سال ۲۰۲۱ خود به نام «پیگیری خطرناک سلاح‌های هسته‌ای از سوی ایران» گفت آن اسناد نشان می‌دهند که پس از تعطیلی برنامه تسلیحات هسته‌ای جمهوری اسلامی در سال ۲۰۰۳، همانطور که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز اعلام کرده بود، مقامات ایرانی تصمیم گرفتند بخشی از آن برنامه را با واگذاری پروژه‌‌های تحقیقاتی به دانشگاه‌ها در ایران حفظ کنند.
او نوشت، به عنوان بخشی از این تلاش، پژوهشگران ایرانی از داستان‌های پوششی استفاده کردند تا کار خود را غیرنظامی جلوه دهند و پیوندهای خود را با مقامات درگیر در کار هسته‌ای پنهان کنند.
یک پژوهشگر دیگر که با صدای آمریکا صحبت کرد، آریل لویت از بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی مستقر در واشنگتن است. او به صدای آمریکا گفت به نظر می‌رسد حکومت ایران تحقیقات را پس از چند سال وقفه از سر گرفته تا آخرین شکاف را در راستای تسلیحاتی کردن برنامه هسته‌ای پر کند. او گفت در ایران در حال حاضر گام‌های بزرگی در انباشت اورانیوم غنی شده با درجه تسلیحات هسته‌ای و توسعه موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای برداشته شده است.
لویت که یک مقام ارشد پیشین انرژی هسته‌ای و دفاعی اسرائیل است، افزود سه راه برای تفسیر انگیزه حکومت ایران برای پیگیری چنین تحقیقاتی وجود دارد: هشدار به ایالات متحده و اسرائیل که آماده برداشتن گام‌های نهایی به سمت سلاح هسته‌ای است، یک تصمیم داخلی که فتوای سال ۲۰۰۴ علی خامنه‌ای علیه تولید سلاح‌های هسته‌ای را کم‌رنگ کند، یا این که این تحقیقات تلاشی از سوی ایرانیان بیش از حد طرفدار تسلیحات هسته‌ای است تا مرزها و محدودیت‌های فتوای خامنه‌ای را تا بیشترین جای ممکن کش دهند.
لویت گفت فقط می‌توان در این باره حدس زد و «اگر بخواهم انگیزه (انجام تحقیقات) را حدس بزنم، می‌گویم که ترکیبی از هر سه است.»
به گفته آلبرایت، کار ایران در مدل‌سازی کامپیوتری تعداد آزمایش‌های مورد نیاز برای آزمایش یک دستگاه انفجاری هسته‌ای را کاهش می‌دهد و به حکومت اطمینان بیشتری می‌دهد که چنین دستگاهی کار خواهد کرد.
او گفت «این (مدل‌سازی کامیپوتری) می‌تواند در وقت آنها در ساخت بمب صرفه جویی کند، اما ما به اندازه کافی درباره برنامه آنها نمی دانیم که بتوانیم زمانبندی کنیم. در مجموع، آنها به اندازه کافی اقدام کرده‌اند که با اطمینان می‌توانند این کار را در کمتر از شش ماه انجام دهند.»
لویت خاطر نشان کرد که او معتقد نیست آخرین تحقیقات علمی در ایران به جمهوری اسلامی توانایی تولید نخستین بمب هسته‌ای ابتدایی خود را در کمتر از سه تا شش ماه بدهد.
او اضافه کرد، اما با توجه به پیشرفتی که برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی در حال حاضر کرده است، بازه زمانی دستیابی تهران به تسلیحات هسته‌ای ممکن است کاهش یافته باشد.