اکنون نوبت تقسیم غنایم در سوریه پس از «اسد» بین ده‌ها گروه شورشی رسیده، مرحله‌ای بسیار سخت و خطرناک که پیش‌بینی نمی‌شود سوریه بتواند از آن جان سالم به در برد.
با آغاز حملات شورشی‌های حاکم بر دمشق به فرماندهی «هیئت تحریر شام»، «جبهه النصره» سابق در قالب عملیات «بازداشتن تجاوز» در روز 27 نوامبر گذشته، نام برخی از گروه‌های شورشی بار دیگر در صحنه سوریه مطرح شد.این گروه‌ها با استفاده از شرایط پیش آمده و قرار گرفتن در کنار دیگر گروه‌ها حالا خود را از براندازان نظام در سوریه می‌دانند و بدیهی است که به دنبال سهم خود از این پیروزی باشند، موضوعی که باعث می‌شود، آینده‌ای مبهم و تاریک پیش روی سوریه باشد.این گزارش به مهم‌ترین گروه‌های مسلح شرکت‌کننده در سقوط دمشق و مناطق تحت تصرف آنها می‌پردازد که حملات خود را در چارچوب اتاق عملیات مشترکی تحت عنوان «فرماندهی عملیات نظامی» زیر پرچم «هیئت تحریر شام» انجام دادند.
هیئت تحریر شام
«هیئت تحریر شام» یا «جبهه النصره»، شاخه سازمان «القاعده» در سوریه، یکی از مهم‌ترین گروه‌های شورشی شرکت‌کننده در حملات اخیر علیه نظام در سوریه بود.این گروه تا پیش از آغاز عملیات «بازداشتن تجاوز» کنترل اغلب مناطق استان «ادلب» در شمال غربی سوریه را در دست داشتند و از جمله گروه‌های مسلحی بودند که هفته گذشته وارد شهر «حلب»، پایتخت اقتصادی سوریه و دومین شهر بزرگ آن پس از دمشق شدند و در کنار آن روستاها و شهرک‌های حومه حلب را تصرف کردند. افزون بر آن، این گروه نقش بسزایی در تصرف دیگر شهرهای مهم سوریه، از جمله دمشق، حمص و حماه و حومه‌های آنها ایفا کرد.هیئت تحریر شام با نام اختصاری (HTS) همان «جبهه النصره» است که در سال ۲۰۱۲ به عنوان شاخه القاعده در سوریه اعلام موجودیت کرد و به سرعت به یکی از گروه‌های اصلی شورشی در سوریه تبدیل شد.«ابو محمد الجولانی»، سرکرده کنونی هیئت تحریر شام از جمله مؤسسان جبهه النصره است که در سال 2016 اگرچه سعی کرد، با قطع روابط خود با سازمان مادر (القاعده) «انگ» تروریستی و تکفیری بودن را آن دور کند، اما روابط داخلی و ایدئولوژیکی آن با جبهه النصره و گروه‌های تکفیری همچنان حفظ شده است.هیئت تحریر شام بعد از تغییر نام و جدایی از القاعده تلاش کرد، ائتلافی از دیگر گروه‌های مسلح شورشی تشکیل دهد و جبهه‌ای واحد علیه دولت سوریه تأسیس کند.
این گروه در طول این سال‌ها توانست با گروه‌هایی مانند: حزب اسلامی ترکستانی، نورالدین زنکی، جیش‌الاسلام، احرار الشام و غیره ائتلاف کند و هیئت تحریر شام را تشکیل دهد و حال که دولت سوریه سقوط کرده و نوبت سهم‌خواهی گروه‌های شرکت‌کننده در این عملیات است، شاهد بروز اختلافات داخلی در داخل هیئت تحریر شام تا سرحد رویارویی‌های نظامی و خونین باشیم.دیدگاه غالب بر هیئت تحریر شام و گروه‌های تشکیل دهنده آن، سلفی تکفیری است، به گونه‌ای در ابتدای اعلام موجودیت و آغاز فعالیت تفاوتی بین آن با «داعش» نمی‌شد، قائل شد.در حال حاضر، ابو محمد الجولانی، سرکرده این گروه تلاش می‌کند، خود را از افکار گذشته دور و فردی میانه‌رو نشان دهد، اما وی بارها به علاقه و شیفتگی خود از «طالبان» و نظام حکومتی‌اش سخن گفته است.
جنبش احرار الشام
جنبش «اسلامگرای احرار الشام» یکی دیگر از گروه‌های شورشی تکفیری است که اوایل رخدادهای سال 2011 سوریه با ائتلاف با چهار گروه شورشی دیگر به نام‌های «کتائب احرار الشام»، «جنبش فجر اسلامی»، «گروه طلیعه اسلامی» و «کتائب ایمان» اعلام موجودیت کرد.مناطقی از استان ادلب و حومه‌های حلب و حماه مهم‌ترین مناطق تحت تصرف و کنترل این گروه تکفیری است و طی سال‌های گذشته نبردهای سختی را با ارتش سوریه در مناطقی چون تفتناز، جبل الزاويه، شهر حلب، سراقب، اريحا و رقه داشت.احرار الشام همانند جبهه النصره سابق و داعش یک گروه تندرو تکفیری است که خواستار ایجاد یک دولت بر اساس ایدئولوژی خود در سوریه بوده، اما در حال حاضر تلاش می‌کند، خود را معتدل‌تر از گروه‌هایی مانند داعش نشان دهد.این گروه در مقاطعی با جبهه النصره و بعدها هیئت تحریر شام همکاری و ائتلاف داشت، اما اختلافات داخلی و ایدئولوژیک باعث درگیری و سرانجام جدایی از آنها شد.از آنجا که این گروه نیز همانند هیئت تحریر شام متشکل از ائتلافی از گروه‌های کوچک‌تر مسلح است، با فرارسیدن زمان تقسیم غنایم سقوط نظام در سوریه بی‌تردید هم در داخل و هم با دیگر گروه‌های شورشی تکفیری از جمله هیئت تحریر شام با اختلاف و مشکل مواجه خواهد شد.
جبهه ملی برای آزادی
«جبهه ملی برای آزادی» یا «الجبهة الوطنية للتحرير» ائتلافی متشکل از معارضان سوری و عمدتا شورشیان جدا شده از گروه مسلح «ارتش آزاد سوریه» هستند که نیروهای آن را نظامیان سوری جدا شده از ارتش و نیروهای مسلح سوریه پس از رخدادهای 2011 این کشور تشکیل می‌دهند.جبهه ملی برای آزادی نیز همچون هیئت تحریر شام و جنبش احرار شام، ائتلافی متشکل از ۱۱ گروه مسلح کوچک‌تر است که در سال 2018 در شمال غربی سوریه از جمله استان ادلب تشکیل شد و 30 هزار عنصر مسلح را در برمی‌گیرد.گروه‌های تشکیل دهنده جبهه ملی برای آزادی عبارت‌اند از: لشکر شام، ارتش آزاد ادلب، لشکر یکم ساحل، ارتش دوم، لشکر دوم ساحل، ارتش نخبگان، لشکر یکم پیاده نظام، ارتش النصر، لشکر شهدای اسلام – داريا، گردان الحريه و لشکر 23.این گروه و زیر مجموعه‌های تشکیل دهنده آن مورد حمایت ترکیه هستند و دارای دیدگاه‌های سفلی و تکفیری همچون هیئت تحریر شام و احرار شام نیستند. علاوه بر احتمال اختلاف بر سر تقسیم غنایم پیروزی در سوریه ما بعد اسد، این تعارض دیدگاه می‌تواند، در چالش‌هایی جدی بین معارضان سوری میانه‌رو سکولار با گروه‌های اسلامگرای تکفیری مانند هیئت تحریر شام و احرار الشام ایجاد کند.
ارتش ملی سوریه
گروه مسلح «ارتش ملی سوریه» (الجيش الوطني السوري) ائتلافی از گروه‌های معارض مسلح مورد حمایت ترکیه است که علاوه بر دشمنی با نظام در سوریه از جمله مخالفان سرسخت شبه‌نظامیان کُرد مورد حمایت آمریکا موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» یا همان «قسد» است. این گروه در دسامبر سال 2017 تأسیس شد و در چندین عملیات نظامی ارتش ترکیه در شمال سوریه شرکت داشت. این گروه شبه‌نظامی خود را ارتش دولت موقت معارضان سوری مستقر در ترکیه معرفی و تلاش می‌کند تا با گروه مسلح «ارتش آزاد سوریه» ائتلاف کرده و یک «فرماندهی واحد» تشکیل دهد.گروه مسلح ارتش ملی سوریه بر شهرک راهبردی «تل‌رفعت» و روستاهای همجوار آن در استان حلب سیطره دارد. همچنین با نیروهای متحد ترکیه بر بخش‌هایی از مناطق مرزی شمال سوریه از جرابلس گرفته تا عفرین در استان حلب از جمله شهرک‌های الباب و اعزاز و 120 كيلومتر از اراضی مرزی شمال سوریه از راس العين در استان حسكه تا تل ابيض در استان رقه سیطره دارد.جیش العزهگروه شبه‌نظامی «ارتش عزت» (جيش العزة) پیش‌تر «تجمع العزه» نامیده می‌شد، سرکردگی آن را «جمیل الصالح»، سرگرد جداشده از ارتش سوریه برعهده دارد. این گروه در ابتدا به شبه‌نظامیان «ارتش آزاد سوریه» ملحق شده بود، اما بعدها به دلیل بروز اختلاف، از آن جدا شد.جیش العزه مناطقی از شمال غربی سوریه، به ویژه منطقه «سهل الغاب» در شمال حماه و مناطق پیرامون را تحت تصرف دارد و از جمله سهم خواهان سوریه ما بعد اسد است.
قسد
«قسد» نام دیگر شبه‌نظامیان کُرد موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» است. ائتلافی از نیروها کُرد سوری که در سال ۲۰۱۵ تشکیل شد و از سوی آمریکا حمایت می‌شود.این گروه علاوه بر کُردها، مسیحیان سریانی و شماری از شبه‌نظامیان عرب را نیز شامل می‌شود. رهبری قسد را «مظلوم عبدی» در اختیار دارد. قسد بر یک چهارم خاک سوریه سیطره دارد و دومین قدرت نظامی بعد از ارتش سوریه محسوب می‌شود.قسد بر اغلب مناطق استان رقه، پایگاه سابق داعش، نیمی از استان دیرالزور، بخشی از استان حلب و استان حسکه، در شمال شرقی سوریه سیطره دارد. پس از پیشروی گروه‌های شورشی مسلح به سرکردگی هیئت تحریر شام، قسد به سمت استان دیرالزور پیشروی کرد تا مناطق شرقی سوریه از جمله دیرالزور و البوکمال را به تصرف خود درآورد. قسد از هم اکنون پیام‌هایی برای اسرائیل مبنی بر همکاری فرستاده و تلاش می‌کند با نزدیک شدن به اسرائیل و آمریکا و هم‌پیمان نشان دادن خود با آنها مناطق شمال، شمال شرقی و شرق سوریه را از آن خود کند، خواسته‌ای که بی‌تردید ترکیه آن را تهدیدی برای خود و امنیتش تلقی و به شدت با آن مخالفت خواهد کرد.مناطق شرقی و شمال شرقی سوریه که هم اکنون قسد بر آنها چنگ انداخته از جمله مناطق حاصلخیز سوریه از لحاظ زراعی و همچنین مناطق نفت‌خیز به لحاظ ثروت‌های زیر زمینی است و بی‌تردید از جمله مناطق مورد اختلاف در سوریه بعد از اسد خواهد بود.
شبه‌نظامیان جنوب سوریه
گروه‌های شبه‌نظامی و تروریستی جنوب سوریه در 6 دسامبر 2024 اعلام کردند که «اتاق عملیات جنوب» را تشکیل داده‌اند. این اتاق عملیات لشکر هشتم، کمیته مرکزی و گروه‌های مسلح محلی در درعا را در برمی‌گیرد.مناطق تحت تصرف این ائتلاف در حال حاضر استان‌های درعا و سویدا در جنوب سوریه و همچنین گذرگاه‌های مرزی سوریه و اردن از جمله گذرگاه درعا البلد و نصیب است.داعشاگرچه شکست داعش در سال 2019 اعلام شد، اما تحرکاتی از آن در بیابان سوریه ثبت و هر از گاهی حملاتی از سوی بازماندگان این گروه شورشی تکفیری علیه نیروهای قسد و ارتش سوریه انجام شده است. حالا انتظار می‌رود، با سقوط نظام در سوریه این گروه جانی دوباره بگیرد و فعالیت جدید خود را آغاز کند. با توجه به آنچه گذشت، براندازی نظام در سوریه آغاز راهی نه سخت و دشوار که بسیار پر مخاطره برای این کشور خواهد بود که هم اکنون در آن ده‌ها گروه شورشی مسلح با داعیه‌ها و چشم‌داشت‌های مختلف حضور و فعالیت دارند.