ماهنامه خط صلح – در هفته‌هایی که گذشت، یکی از بنادر اصلی کشور، تبعات سنگینی را متحمل شد. ششم اردیبهشت ۱۴۰۴ انفجار مهیبی در محوطه‌ی کانتینری بندر رجایی بندرعباس رخ داد که بر اساس آخرین خبرها، به جان‌باختن بیش از ۵۰ نفر و مجروح‌شدن بیش از ۱۰۰۰ نفر انجامید. منشا انفجار، کانتینرهای حاوی مواد شیمیایی خطرناک اعلام شد. شدت انفجار به‌حدی بود که سقف برخی ساختمان‌های اداری فروریخت و خودروهای اطراف آسیب جدی دیدند. برخی اجساد به‌دلیل شدت حادثه قابل شناسایی نبودند و هنوز تعدادی از مفقودان احراز هویت نشده‌اند. تبعات این حادثه، بسیار گسترده‌تر از چیزی است که به نوشتار درآید.
امروزه، منابع انسانی باارزش‌ترین عامل تولید و مهم‌ترین سرمایه‌ی یک سازمان و ایجاد‌کننده‌ی قابلیت‌های انسانی هر سازمان هستند، از همین رو، اولین پرسشی که پس از چنین حوادثی مطرح می‌شود، این است که آیا عناصر کلیدی سیستم مدیریت اچ.اس.ای (HSE) در آن محوطه رعایت شده بود یا خیر؟
اچ.اس.ای (HSE) مخفف عبارت Health, Safety & Environment به‌معنای سلامت، ایمنی و محیط زیست است که در اصطلاح به اچ.اس.ای (HSE) تبدیل شده و هدف آن محافظت از پرسنل در برابر ریسک‌های موجود در محل کار تا حد قابل اطمینان است. از مهم‌ترین اهداف استقرار اچ.اس.ای (HSE) در محیط‌های کاری، ارائه‌ی روشی هوشمند در پیشگیری از حوادث و ارائه‌ی راهکار مناسب در برخورد با بروز مشکلات است. اگر مدیران، این رشته‌ی مهم را به‌صورت ممتد و کارآمد در نظام کاری نهادینه کنند، آسیب‌های جانی و محیطی تا درصد بسیار پایینی کاهش می‌یابد، هم‌چنین جبران مافات آن سهل و آسان‌تر خواهد شد. در حادثه‌ی بندرعباس باید دید که کنترل و ابلاغ اسناد ایمنی در خصوص کانتینرهای مذبور وجود داشته یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت است، به چه صورت سیستم این مدارک ثبت شده است تا بتوان نظارت بر آن‌را رهگیری کرد. از یک سو خطای انسانی و سیستمی در این موقعیت‌ها به‌شدت مشهود می‌شود و از سوی دیگر عدم برنامه‌ریزی و مدیریت واکنش اضطراری به حادثه، رشد بی‌رویه‌ی حادثه و بالابردن تعداد مصدومان حادثه را در بر می‌گیرد. مسئولیت‌پذیری نقش‌های سازمانی و تعهد در شکل‌گیری اچ.اس.ای (HSE) سازمان‌ها، یکی دیگر از موارد بسیار مهم در این خصوص است. در حادثه‌ی بندرعباس به‌نظر می‌رسد ارزیابی ریسک‌ها به نسبت عمق فاجعه به‌خوبی معیارسنجی نشده است، چرا که پس از اولین انفجار، انفجارهای پیاپی باعث وقوع حوادثی هولناک و غیرقابل جبران شده است. این محوطه‌ی بسیار مهم، بنا بر موقعیت کاری و حساس‌بودن مواد داخل کانتینرها باید به‌صورت مداوم مورد بررسی‌های منظم و مشهود قرار می‌گرفت، هم‌چنین مدیران، باید اقدام به تهیه‌ی چک‌لیست‌های اطمینان و در نهایت اثربخشی طرح ارتباط ایمنی نسبت به پروژه را انجام می‌دادند. عمق فاجعه، تعداد جانباختگان و ناپدیدشدگان به‌حدی است که بعید به‌نظر می‌رسد به مواردی که به‌صورت اختصار در این گزارش اشاره شد، توجه درخوری شده باشد.
از آن‌جا که اچ.اس.ای (HSE) یک ضرورت مدیریتی است نه یک انتخاب اختیاری، یادگیری و آموزش آن در سازمان‌ها امری بسیار مهم و ضروری است. آگاه نگه‌داشتن تیم‌های اجرایی، به‌ویژه کارگران خاطی، آموزش جهت همیشه آماده‌بودن و کسب مهارت بالا در هنگام بروز حادثه، از دیگر ضروریاتی است که باید مدیران ارشد، جهت حفظ و بقای سازمان، به‌درستی انجام دهند. هم‌چنین نیروها باید شایسته‌ی بررسی و کنترل‌های مداوم باشند، آموزش‌دیده باشند و شرکت‌ها این امر را جزو خط‌مشی سازمانی خود قرار دهند.
در زمان بروز حادثه، علاوه بر آسیب‌های جسمی و جانی، آسیب‌های محیط زیستی از جمله عواملی است که بار منفی بسیار سنگینی را ایجاد می‌کند، در حادثه‌ی بندرعباس، انفجار کانتینرها، آلودگی‌های وحشتناکی ایجاد کرد که باعث بروز مشکلات محیط‌زیستی خواهد شد. قطعاً تخریب اکوسیستم‌ها، آسیب‌های بلندمدتی را برای منابع طبیعی آن خطه به‌وجود خواهد آورد. استنشاق گازهای سمی، نه‌تنها جان موجودات زنده را با خطر مواجه کرد، بلکه زمان جست‌‌وجو جهت پیداکردن جانباختگان و مجروحان را نیز به تعویق انداخت. علاوه بر آن، انتشار بی‌رویه‌ی گازهای سمی از محل حادثه، تا مرکز شهر آسیب‌های مخرب بسیاری را برجای گذاشت.
آن‌چه مشخص است، این حقیقت است که حادثه‌ی دلخراش بندرعباس به‌دلیل سهل‌انگاری تعدادی از کارکنان و مسئولان ذی‌ربط رقم نخورد، بلکه مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم دادند تا چنین فاجعه‌ای رقم بخورد، نقص و رعایت‌نکردن اچ.اس.ای (HSE) به احتمال زیاد، یکی از این عوامل است.